ЧОЙКАҲАК – МАЛҲАМИ ДИЛ ВА ФИШОРИ ХУН

Рустании бисёрсола буда, дар доманакӯҳҳои Тоҷикистон мерӯяд. Решаи борик дорад ва аввали баҳор, вақте ки замин бедору нарм мешавад, то 30–50 сантиметр қад мекашад.

Сохти баргаш ҷилодор, нимдоира ва ҳамвор буда, гирдогирди баргҳояш сабз аст. Он аз моддаҳои хлорофил сер буда, миёнаҷойи баргҳояш нисбатан сабзи паст аст. Бо лотинӣ «Hipericum perforatum» мегӯянд. Чойкаҳаки сӯрохдор ба оилаи чойкаҳакгулон мансуб аст.

Дар ҳудуди ҷумҳурӣ чанд намуди чойкаҳак маълуму машҳур аст, ки дар байни онҳо чойкаҳаки одӣ мавқеи хос дорад. Шайхурраис Абуалӣ ибни Сино ин гиёҳро барои рафъи фишори хун, бемориҳои пӯст ва шамолхӯрӣ тавсия додааст. Ӯ аз ин гиёҳ қиём тайёр карда, барои пешгирию табобати касалиҳои гуногун истифода бурдааст.

Набототшиноси рус С. Ивченко дар тадқиқоти илмиаш хосияти шифобахшии чойкаҳакро баён доштааст. Дар Россия қувваи табобатии ин гиёҳро асрҳо боз медонистаанд.

Дар таркиби гул, баргу пояи чойкаҳак витамини С, провитамин, каротин ва чанде дигар моддаҳои шифобахш мавҷуд мебошанд. Аз ин ҷост, ки дар байни мардум ин ҳикмат маълум гашт: «Чойкаҳак ба наваду нуҳ касал дармон аст».

Кӯфтаи ин гиёҳи шифобахшро ба ҷойи захм, варам, зарбхӯрда бимолед, нафъ дорад. Онро барои касалиҳои ҷигар ва амрози занона низ истифода мебаранд. Моддаҳои шифобахши гиёҳ дар появу шохчаҳо ва равғанаш зиёданд.

Мувофиқи тадқиқоти олими соҳаи набототшиносӣ С. Ивченко, мутахассисони Украина дар таркиби чойкаҳак «глионин» ном моддаро дарёфт намудаанд, ки барои табобати бемориҳои пӯст ва ҷойҳои сӯхтаи бадан бағоят муфид аст.

Дар шароити Тоҷикистон ҷамъоварии ин гиёҳ аз моҳи июн – июл ва дар кӯҳҳои баланд бошад, дар моҳи август оғоз меёбад. Ҳангоми ҷамъоварии чойкаҳак бояд дарозии шохчаҳояш на кам аз 15 – 20 см бошад. Шоху бандчаҳои гиёҳро дар ҳавои софу кушод ва соя хушкондан ба мақсад мувофиқ аст.

Чойкаҳакро на танҳо дар илми тиб, балки барои омода намудани рангҳои гуногун низ истифода мебаранд. Чойкаҳак то ба охир аз ҷиҳати фармакологӣ ҳамаҷониба таҳқиқ нагаштааст. Таҳқиқу омӯзиш ва ҷиҳатҳои дигари ояндадори судбахшу шифоии он мувофиқи мақсад мебуд. Ниҳолҳои ҷавони ин растании шифобахшро дар маҳалҳои кӯҳию аҳолинишин муҳофизат бояд кард.

Бобохон Бобораҷабов,
Гулистон Мирзоева