ОЁ МЕДОНЕД?

Чанд далел дар бораи забони тоҷикӣ

Забони тоҷикиро дар Эрон форсӣ, дар Афғонистон дарӣ ва дар Тоҷикистон тоҷикӣ ном мебаранд.

Забони тоҷикӣ дар кишварҳои Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон мақоми давлатӣ дорад.

Бо забони тоҷикӣ мардуми 29 давлати дунё муошират мекунад.

Забони тоҷикӣ пас аз забони юнонӣ дувумин забони қадимӣ мебошад. Забонҳои лотинӣ ва санскритӣ дар ҷойҳои сеюм ва чорум қарор доранд.

Дар соли 2018 забони тоҷикӣ дар шабакаҳои интернетӣ бо маъруфияташ ҷойи 9 - умро ишғол намуд. Он дар 2 фисади шабакаҳои ҷаҳонӣ истифода шудааст. Масалан, соли 2010 ҳамагӣ 0,6 фоиз буд.

Забони тоҷикӣ бо гуногунрангии калимаҳо аз дигар забонҳои дунё фарқи бештар дорад. Ин гуфтаҳоро Алӣ Акбар Деҳхудо, яке аз луғатшиносони форсзабони маъруфи асри гузашта, ки умри худро сарфи ҷамъоварии луғати тоҷикӣ намудааст, собит сохтааст.

Забони тоҷикӣ дорои беш аз 225 миллион калима мебошад.

Забони гуфтугӯии эрониҳо ва ҳиндуаврупоиҳо дар асрҳои гузашта забони тоҷикӣ буд, ки аз хонаводаи онҳо шоирону нависандагони бузурги адабиёти ҷаҳонӣ ба воя расидаанд. Аз даҳ шоири маъруфи ҷаҳонӣ панҷ нафарашон тоҷикзабон буданд.

Лаҳҷаи паҳншудаи забони тоҷикӣ лаҳҷаи теҳронӣ мебошад, ки бо он тақрибан 50 миллион кас муошират мекунад.

Дар тӯли асрҳо, аз асрҳои 9 – 10 сар карда, забони тоҷикӣ забони муоширати байналмилалӣ ва забони фарҳангу илм маҳсуб меёфт.

Забони тоҷикӣ барои ҳазориҳо, лӯлиҳо, яҳудиҳои бухороӣ ва як қатор сокинони Осиёи Миёнаю Афғонистон ва амсоли инҳо забони модарӣ маҳсуб меёбад.

Номи «забони тоҷикӣ» дар солҳои 1920 чун забони алоҳида шинохта шуд. Пештар ин забон «форсӣ» ва «дарӣ» ном бурда мешуд.

Дар Афғонистон ва Эрон хатти забони тоҷикӣ алифбои форсӣ буда, асоси он аз хатти арабӣ гирифта шудааст. Дар Тоҷикистон аз солҳои 1939 ҳуруфи кириллӣ ҷорӣ шудааст, ки то имрӯз бо ҳамин ҳарф навишта мешавад.

Абуабдуллои Рӯдакӣ, Абулқосим Фирдавсӣ, Умари Хайём, Носири Хисрав, Низоми Ганҷавӣ, Саъдӣ, Аттор, Рӯмӣ, Ҳофизи Шерозӣ, Абдураҳмони Ҷомӣ ба амсоли зиёди шоирону мутаффакирони тоҷик дар адабиёти ҷаҳонӣ оламшумуланд.

Шумораи умумии соҳибзабонони тоҷик дар рӯи олам беш аз 100 миллион нафарро ташкил медиҳад. Дар Тоҷикистон 85 фисад забони тоҷикиро чун забони модарӣ эътироф мекунанд. Дар Эрон 65 фоиз, дар Афғонистон 60 фоиз ва дар Ӯзбекистон 38 фоизи аҳолӣ бо забони тоҷикӣ муошират мекунанд.

                                                                                                                                                               Қутбия